AGREGALARIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

Agreganın bir özelliğine ait değer isteniyorsa, ancak bu özellikle ilgili herhangi bir sınır değer verilmemişse, deneylerle üretici tarafından tayin edilen değere  “XX beyan kategorisi “ adı verilir. Örneğin 60 olarak verilen Los Angeles katsayısı, Tablo 16’daki LA60’a (beyan değer) karşılık gelir. Gerekli görülmeyen herhangi bir özellik için “Serbest” kategori kullanılır.  

AGREGALARIN PARÇALANMAYA KARŞI DİRENCİ

Gerektiğinde, parçalanmaya karşı direnç, EN 1097-2:1998 Madde 5’te belirtilen Los Angeles katsayısı cinsinden tayin edilmelidir. Los Angeles deney metodu, parçalanmaya karşı direncin tayininde referans deney metodu olarak kullanılmalıdır. Los Angeles değeri, belirli bir uygulama veya nihai kullanıma göre, Tablo 16’da belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir.
Tablo 16. En Büyük Los Angeles Değerine Göre Kategoriler

TANE  VE YIĞIN YOĞUNLUĞU İLE SU EMME ORANI
Gerektiğinde, tane yoğunluğu ve su emme oranı, EN 1097-6’ya göre belirlenmeli ve kullanılan araç ve hesaplamalarla birlikte beyan edilmelidir. Yığın yoğunluğu ise, gerektiğinde EN 1097-3’e göre belirlenmeli ve beyan edilmelidir. Şekil 5.’te agrega yüzey rutubeti ile gevşek birim ağırlığı arasındaki ilişki verilmiştir.

Sekil 5. Gevsek Yığın Yoğunluğu-Yüzey Rutubeti İlişkisi

 

DAYANIKLILIK
İRİ AGREGALARIN DONMA-ÇÖZÜLME ETKİSİNE KARŞI DİRENCİ
Agreganın donma ve çözülme işleminden kaynaklanan hasar görme hassasiyeti, öncelikle kullanıldığıi yerin iklimine, nihai kullanım şartlarına, agregaların petrografik özellikleri ile agrega taneleri içindeki gözeneklerin boyut dağılımı ve bu gözeneklerin suya doygunluk derecesine, agrega taneleri içindeki diğer süreksizliklere bağlıdır.
Donma çözülme hassasiyeti için bir gösterge oluşturabilen deneyler, agreganın petrografik analizi veya aşağıda belirtilen fiziksel deneylerden birini kapsar. Bu deneylerden herhangi biri ile ilgili şartları sağlayan agregalar, donma çözülmeye karşı dirençli olarak kabul edilirler.
a- Petrografik Analiz Agreganın, EN 932-3’te belirtilen işleme göre petrografik analize tabi tutulması, donma çözülme olayından hasar görme ihtimalini artıran, düşük ve/veya yüksek oranda su emen tanelerin varlığıyla ilgili bir gösterge ortaya koyabilir. Bu tür tanelerin varlığının belirlenmesi halinde, aşağıda belirtilen “Su Emme Oranı” ve diğer gösterge deneylerin yapılması ile agreganın donma çözülmeye karşı direnci belirlenebilir.
Aşırı ayrışmış kayaçlarda, petrografik analiz sonrası sist, mika sist, fillit, tebeşir, marn, şeyl, gözenekli çakmaktaşı, altere bazalt veya kil çimentolu gevşek taneler belirlenebilir.
b-Su Emme Oranı
EN 1097-6’ya uygun olarak tayin edilmiş su emme oranı, % 1’den daha büyük değilse, agreganın donma çözülmeye dirençli olduğu kabul edilebilir. Ancak, donma çözülmeye dayanıklılık için yeterli olan birçok agrega, daha yüksek su emme değerlerine de sahip olabilmektedir.

c- Diğer Gösterge Deneyler
EN 1367-1’e uygun olarak tayin edilen donma çözülme değeri veya EN 1367-2’ye uygun olarak tayin edilen magnezyum sülfat etkisine dayanıklılık değeri, agreganın donma çözülmeye karşı direncinin değerlendirilmesinde kullanılabilir. Tablo 17. ve Tablo 18. agregaların donma çözülme dirençleri ve Magnezyum Sülfat deneyi değerlerine göre ait oldukları kategoriyi göstermektedir. Magnezyum sülfat deneyi, agreganın deniz suyuna veya buz giderme tuzlarına maruz kalması durumları için en uygun deney olarak kabul edilebilir. Ayrıca aşırı soğuk hava ve/veya tuzluluk veya tuz doygunluğu durumlarında, EN 1367-1:1999 Ek B2'de ayrıntısı verilen ve bir tuz çözeltisi veya üre kullanılan deneylerin yapılması daha uygun olabilir. Ayrıca beton üzerinde deney yapmak suretiyle de agreganın donma çözülmeye karşı direncinin tahkik edilmesi mümkündür.
Tablo 17. En Yüksek Donma Çözülme Direnç Değerlerine Göre Kategoriler

Tablo 18. Magnezyum Sülfat Kullanılarak Elde Edilen En Yüksek Don
Dayanıklılığı Değerlerine Göre Kategoriler

HACİM KARARLILIĞI – KURUMA BÜZÜLMESİ
Agrega özellikleri sebebiyle betonda hasara yol açan büzülme çatlakları oluşması halinde, gerektiğinde yapı betonunda kullanılacak agregaların kuruma büzülmesi, EN 1367-4’e uygun olarak deneye tabi tutulduğunda % 0,075’i aşmamalı ve sonuçlar beyan edilmelidir. Ancak bu özellik, kurumanın hiç meydana gelmediği yerlere, hava sürüklenmiş beton ile kaplanmış kütle betonuna, simetrik veya yoğun donatılı ve açık havaya maruz kalmayan yapı elemanlarına uygulanmaz.